Plan osiedla zrealizowanego w latach 20. XX wieku przy ulicy Mickiewicza w Gliwicach powstał w duchu idei urbanistycznych sięgających końca XIX wieku, których prekursorem jest sławny wiedeński historyk sztuki, malarz, architekt i urbanista Camillo Sitte. W latach gwałtownego, niekontrolowanego rozwoju miast przemysłowych uznał, że miasto należy modelować jak dzieło sztuki, by „dawało mieszkańcom bezpieczeństwo i czyniło ich szczęśliwymi” (1889). Tę ideę rozwinęli dwaj angielscy reformatorzy: Ebenezer Howard w koncepcji „miasta-ogrodu” (1902) i Raymond Unwin, którego plan osiedla Hampstead na przedmieściach Londynu (1906) oraz liczne publikacje wpłynęły na kształtowanie zespołów mieszkaniowych w miastach europejskich aż do drugiej wojny. Do kanonów propagowanej przez Unwina kompozycji urbanistycznej miasta należy zaliczyć następujące elementy, widoczne wyraźnie także w układzie gliwickiego osiedla : hierarc hizacja i zróżnicowanie planu, wyróżnienie w jednolitej strukturze elementów kompozycji (centrum kompozycji, dominanty, osie widokowe), symboliczne granice i bramy, malownicza struktura uliczek mieszkaniowych, grupowanie domów wokół ślepej uliczki lub placyków („closes”).

Zasada łączenia piękna z racjonalnością, była szczególnie popularna w Wielkiej Brytanii, a później w Niemczech, gdzie w 1906 roku powołano Stowarzyszenie Architektów i Inżynierów nakazujące uwzględnienie walorów estetycznych w planowaniu zespołów mieszkaniowych. Zgodnie z tymi ideami działał sławny architekt niemiecki Ernst May, który poprzez działalność w spółce Schlesisches Heim, miał wpływ na formę urbanistyczną i architektoniczną zespołów mieszkaniowych budowanych w okresie międzywojennym na Śląsku Dolnym i Górnym. Ernst May, uczeń i przyjaciel Unwina, projektując śląskie osiedla deklarował, że nie dba o modę „która zmienia się z roku na rok jak moda na suknie czy kapelusze, ale o wieczne reguły człowieczeństwa, które trwać będą, nawet jeśli ich architektoniczna otoczka ulegnie gruntownej zmianie”.

Gliwickie osiedle mieszkaniowe w okolicach ulicy Mickiewicza jest wybitnym przykładem projektowania w tym duchu, co oznacza , że należy je chronić nie tylko ze względy na lokalne znaczenie, ale także na jego przynależność do europejskiego dziedzictwa kulturowego.

dr inż. arch. Justyna Wojtas – Swoszowska, historyk architekury

(Załącznik Nr 3 do petycji do Rady Miejskiej w Gliwicach z dnia 5 listopada 2012 w sprawie planowanej przez Zarząd Dróg Miejskich w Gliwicach wycinki zabytkowych zadrzewień na ulicy Adama Mickiewicza.)